Skanseny
 

Park Etnograficzny w Russowie (Oddział Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu)

Ekspozycja drewnianego budownictwa ludowego ziemi kaliskiej na terenie parku Oddziału Literackiego w Russowie

Pomysł utworzenia muzeum na wolnym powietrzu, które ukazywałoby najciekawsze przykłady drewnianego budownictwa ludowego ziemi kaliskiej, powstał w latach sześćdziesiątych XX w., kiedy szybkie przemiany wsi polskiej zaczęły zagrażać istnieniu takiej architektury. Wówczas budynki te były w większości zamieszkałe, dzięki czemu były w dobrym stanie. Wkrótce jednak miało się to zmienić. Tymczasem przed powoływanym do życia muzeum stanęły problemy natury organizacyjnej, głównie związane ze znalezieniem odpowiedniego miejsca. W latach 1976-78 powstały szeroko zakrojone plany Parku Etnograficznego Ziemi Kaliskiej, a także wykaz 17 budynków, które miały znaleźć się na jego terenie. Niestety plany te nie zostały zrealizowane. Ostatecznie pod ekspozycję przeznaczono niewielki park przy Dworku Marii Dąbrowskiej w Russowie, będącym oddziałem Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej. Na początku lat osiemdziesiątych XX w. opracowywano nową koncepcję dla tego muzeum na wolnym powietrzu. Okazało się jednak, że wiele budynków, oglądanych jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku uległo znacznemu zniszczeniu lub zniknęło bezpowrotnie. Te, które możemy dzisiaj podziwiać stanowią ostatnie, cenne obiekty architektury drewnianej okolic Kalisza.

Do muzeum na wolnym powietrzu wchodzi się przez Dworek Marii Dąbrowskiej, należący do Oddziału Literackiego Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej. Do dworku kierują drogowskazy i to on staje się głównym obiektem zainteresowania turystów, ale ci, którzy nie zaglądają do części poświęconej budownictwu ludowemu wiele tracą. Budynki są tam malowniczo położone pomiędzy stawami przydworskiego parku. Co prawda stawy te były utrudnieniem dla twórców muzeum – ograniczały bowiem możliwości kompozycyjne. Zachowanie istniejącego układu przestrzennego było konieczne, z powodu faktu, że park russowski jest parkiem krajobrazowym, co z pewnością dodaje miejscu urody.

Za odbijającymi się w wodzie wierzbami znajdziemy dwa stare spichlerze. Większy z nich – najokazalszy budynek w całym skansenie – to datowany na 1800 rok dworski spichlerz z podcieniem frontowym wspartym na ozdobnych słupach i kryty wysokim gontowym dachem. Stanowi on wspaniały przykład dawnego budownictwa folwarcznego. Kolejny obiekt nie tylko jako pierwszy został przeniesiony do parku, ale jest zarazem najstarszym budynkiem na jego terenie. Ma on unikalny charakter. To pochodzący z połowy XVIII wieku podcieniowy spichlerz zwany tu sołkiem, będący ostatnim ocalałym elementem dawnej zagrody wybranieckiej w Russowie. Jedyne wejście do budynku mieści się pod bezsłupowym podcieniem zwanymprzyłapem. We wnętrzu spichlerza, z tyłu/w głębi, zamaskowane jest wejście do komory. Można się do niej dostać obracając odpowiednią belkę w ścianie dzielącej pomieszczenia.

Idąc dalej, znajdziemy wśród drzew trzy budowle: chałupę, stodołę oraz budynek inwentarski, pełniący funkcję obory i chlewu. Stoją one wokół szerokiego podwórza, odtwarzając tradycyjną zagrodę kaliską. Oglądając ją, można wyobrazić sobie, jak u schyłku XIX wieku żyła średniozamożna rodzina chłopska (z tego bowiem czasu pochodzą zarówno budynki jak i ich wyposażenie). Chałupa jest podcieniowa, oparta na archaicznej konstrukcji, która niegdyś była popularna w regionie, ale już na przełomie XIX i XX wieku spotykało się ją stosunkowo rzadko. Znajdująca się w skansenie chata jest być może ostatnim egzemplarzem tego typu na Ziemi Kaliskiej. Dom ten jest jednotraktowy, a pomieszczenia: sień, izba i komora, ułożone są w sposób amfiladowy. W takich domach tradycja wyznaczała zwykle stałe miejsce poszczególnym elementom wyposażenia, optymalne dla funkcji jaką dany sprzęt pełnił w życiu mieszkańców chałupy. Wynikało to z faktu, że przez stulecia ludzie musieli sobie radzić z życiem na ograniczonej i ciasnej przestrzeni wiejskiego domu. Takie rozplanowanie odtworzone jest w muzealnej ekspozycji. W sieni stoją najbardziej przydatne sprzęty gospodarskie, między innym: żarna i sita, naczynia do noszenia wody, sprzęty do przerobu mleka i śmietany na nabiał i wypieku chleba. Sama izba – główna część domu (jako jedyna posiadająca okna) podzielona jest na dwie przestrzenie, jedną – przeznaczoną do pracy, skupioną wokół komina i drugą –reprezentacyjną, barwnie udekorowaną, skupioną wokół domowego ołtarzyka i łóżka paradnie zasłanego piętrowo ułożonymi poduszkami, nad którym wiszą święte obrazy.

Koło pieca znajdziemy takie sprzęty jak: naczynia kuchenne czy cebry na wodę, podczas gdy koło łóżek stoją: malowana skrzynia posagowa oraz ława z oparciem, tzw. bambetel. Komora pełniła funkcję schowka i spiżarni, znajdują się tu więc różnego rodzaju naczynia do przechowywania produktów żywnościowych i rzadziej używane sprzęty.

Stodoła stojąca nieopodal jest natomiast pełna różnego typu narzędzi rolniczych.

Kawałek za zagrodą, otoczona kwiatowym ogrodem, samotnie stoi pobielana chata. To chałupa wyrobnika z początku XIX wieku. Jeśli przyjrzymy się uważnie jej wyposażeniu (narzędzia do obróbki lnu i wełny) i otoczeniu (rosnące w ogródku zioła), możemy dojść do wniosku, że mogłaby tu mieszkać samotna kobieta trudniąca się zielarstwem i tkactwem.

W latach 1999-2007 sceneria skansenu dwa razy do roku ożywała, stając się tłem etnograficznych imprez plenerowych – „Majówki w skansenie” i „Jesieni w skansenie”. W ostatnich latach z powodu braku środków finansowych i z konieczności przeprowadzenia prac konserwatorskich organizację imprez tymczasowo zawieszono.

Dział etnograficzny Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej to nie tylko ekspozycja drewnianego budownictwa ludowego w Russowie. W Kaliszu znajdują się bogate zbiory eksponatów związanych z tradycyjną kulturą ludową, rękodziełem i współczesną sztuką ludową Ziemi Kaliskiej. Do zbiorów tych należy także archiwum etnomuzykologiczne, które w ostatnich latach zostało zdigitalizowane i posłużyło jako podstawa publikacji zawierającej płyty z nagraniami tradycyjnych pieśni z regionu.

Anna Chlebicka

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

2. Dostępność

  • Godziny otwarcia

    W sezonie turystycznym – od 1 maja do 30 października:

    • wtorek, czwartek, piątek, – 10.00-15.00
    • środa – 11.00-16.30
    • sobota – 10.00-14.30
    • niedziela – 11.00-16.30
    Poza sezonem turystycznym – od 1 listopada do 30 kwietnia:
    • od wtorku do piątku – 10.00-15.00
    • sobota, niedziela – 10.00-14.30
    • sobota – dzień bezpłatny

  • Ceny biletów

    • Bilet normalny - 4 zł
    • Bilet ulgowy - 2 zł
    • Bilet rodzinny (do 5 osób) – 7 zł
    • Bilet usługi przewodnickiej - 20 zł
    • Lekcje muzealne – cena biletów plus 10 zł

  • Uwagi o dostępności

    Na teren parku można wprowadzać psy. Przed bramą muzeum dostępne są miejsca parkingowe, a przy płocie można zostawić rower.

3. Oferta kulturalno-rozrywkowa

  • Lekcje muzealne

    Istnieje możliwość przeprowadzenia lekcji muzealnej na temat codziennego życia tradycyjnej wsi kaliskiej.

  • Zwierzęta

    brak danych

  • Pamiątki

    brak danych

  • Sesje zdjęciowe

    Na terenie skansenu można zrobić ślubną sesję zdjęciową.

  • Posiłek regionalny

    brak danych

  • Atrakcje dla dzieci

    brak danych

  • Atrakcje w okolicy

    brak danych

4. Imprezy

W latach 1999 – 2007 na terenie skansenu dwa razy do roku organizowano etnograficzne imprezy plenerowe „Majówka w skansenie” w ostatnią niedzielę maja i „Jesień w skansenie” w pierwszą niedzielę września. Zespoły folklorystyczne odtwarzały wówczas tradycyjne obrzędy, zwyczaje i prace gospodarskie, odbywały się pokazy dawnego rękodzieła oraz sztuki ludowej. Ze względu na brak środków finansowych oraz konieczność przeprowadzenia poważniejszych prac konserwatorskich organizację festynów tymczasowo zawieszono. Do tej pory dwukrotnie we współpracy z kaliskim Centrum Kultury w skansenie odtwarzano tradycyjne wesele kaliskie.

5. Dojazd

  • Własnym samochodem

    Russów znajduje się ok. 10 km od Kalisza i 45 km od Konina przy drodze numer 25, łączącej te miasta. Najłatwiej jest dojechać do muzeum samochodem, skręcając z głównej drogi w Russowie w miejscu oznaczonym drogowskazem kierującym do Dworku Marii Dąbrowskiej.

  • Pociągiem

    brak danych

  • PKSem

    Chcąc dojechać do Russowa komunikacją publiczną, należy najpierw dotrzeć do Kalisza lub Konina, a następnie wsiąść w PKS. Istnieje wiele połączeń z Kalisza do Russowa (kilka na godzinę), zatrzymują się tu m.in. autobusy relacji Kalisz-Konin, Kalisz –Stawiszyn, Kalisz-Dzierzbin oraz inne jadące do miejscowości położonych na północ od Kalisza. Z Konina do Russowa jest tylko kilka połączeń dziennie, wszystkie relacji Konin-Kalisz.

  • Prywatnymi busami

    brak danych

6. Baza noclegowa

  • Agroturystyka

    brak danych

  • Schronisko

    brak danych

  • Pola namiotowe

    brak danych

  • Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe

    W samym Russowie baza noclegowa nie jest bardzo rozbudowana – znajduje się tu hotel „Rusałka” (ceny od 30 zł za noc za osobę) oraz zajazd „Noce i Dnie” (ceny od 30 zł). Oba obiekty oferują możliwość organizowania konferencji i bankietów. Znacznie większy wybór noclegów o różnym standardzie znajdziemy w Kaliszu. Inną miejscowością, w której można znaleźć różnego rodzaju miejsca noclegowe – od agroturystyki, poprzez ośrodek wypoczynkowy i hotele, po dom-apartament, jest Gołuchów położony kilkanaście kilometrów od Russowa, słynny ze względu na znajdujący się w nim zamek.

  • Sale konferencyjne

    brak danych

7. Działalność naukowo-badawcza

Ekspozycja budownictwa drewnianego Ziemi Kaliskiej znajduje się pod opieką Działu Etnograficznego kaliskiego muzeum. W ramach jego działalności powstały zbiory gromadzące eksponaty związane z tradycyjną kulturą ludową, współczesną sztuką i rękodziełem ludowym oraz zbiór afrykanistyczny. Wśród kolekcji szczególnie wyróżniają się: tiulowe czepce – charakterystyczne uroczyste nakrycia głowy wielkopolskich mężatek, ludowe dewocjonalia, a wśród nich oleodruki, porcelanowe figurki świętych i pamiątki częstochowskie oraz współczesna rzeźba ludowa. Muzeum posiada także archiwum etnomuzykologiczne, które w ostatnich latach zostało zdigitalizowane. Unowocześniony zbiór posłużył za bazę publikacji, która zawierała trzy tematyczne płyty CD – pieśni doroczne, weselne i powszechne (Anna Jabłońska-Ważny „Folklor Ziemi Kaliskiej. Żywy głos tradycji”, Kalisz 2007).

8. Informacje dodatkowe

  • Ciekawe linki

    brak danych

skanseny.net





Więcej zdjęć

 

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS