Skanseny
 

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, zwane też Parkiem Etnograficznym należy do największych muzeów na wolnym powietrzu w Polsce. Prezentuje on zabytki polsko-ruskiego pogranicza, obejmującego obszar południowo-wschodniej Polski (Bieszczady, Beskid Niski, Doły Jasielsko-Sanockie, Pogórza Ciężkowickie i Dynowskie, część Pogórza Przemyskiego i Strzyżowskiego).

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, zwane też Parkiem Etnograficznym należy do największych muzeów na wolnym powietrzu w Polsce. Prezentuje on zabytki polsko-ruskiego pogranicza, obejmującego obszar południowo-wschodniej Polski (Bieszczady, Beskid Niski, Doły Jasielsko-Sanockie, Pogórza Ciężkowickie i Dynowskie, część Pogórza Przemyskiego i Strzyżowskiego).

Park Etnograficzny jest malowniczo położony na wzniesieniu nad rzeką San. Zajmuje rozległy, ciekawie ukształtowany teren. Zalesione pagórki poprzecinane wąwozami i kręte ścieżki, prowadzące do zabytkowych cerkwi, po chwili zmieniają się w łany zbóż i szerokie drogi, biegnące wśród pobielanych chat i ogrodów pełnych kwiatów. Zdarza się, że nagle, zza kępy drzew wyłania się przeciwległy brzeg rzeki z panoramą miasta, majaczącą w oddali. Takie zagospodarowanie przestrzeni stwarza warunki dla sesji fotograficznych czy zdjęć filmowych. Gościła tu zresztą niejedna ekipa filmowa: m.in. twórcy „Jak daleko stąd, jak blisko” Tadeusza Konwickiego oraz ekranizacji „Pałacu” Wiesława Myśliwskiego. Spacerując po Parku natkniemy się na kapliczki i pasieki, studnie rzeźbione w pniu drzewa i zagrody ze zwierzętami gospodarskimi. Wszechobecna zieleń sprawia wrażenie niekontrolowanej przyrody szaleńczo obłapiającej przechodnia. Mimo, że Park posiada oznakowaną trasę zwiedzania, warto wybrać się na mniej konwencjonalny spacer – zboczyć ze ścieżki, pobłądzić między chałupami, przysiąść na progu chaty lub ławce w zagrodzie. Na chwilę się zgubić. Przez drzewa i kępy krzewów nie dociera codzienność, współczesność, zgiełk. Chociaż nietrudno znaleźć drogę powrotną, wcale nie ma się na to ochoty.

Obecnie, na terenie Muzeum Budownictwa Ludowego znajduje się około stu pięćdziesięciu obiektów budownictwa drewnianego, pochodzących z okresu od XVII do XX wieku. Wśród nich są: budynki mieszkalne, gospodarcze i mieszkalno-gospodarcze, obiekty użyteczności publicznej (m.in. szkoła), a także obiekty przemysłowe (m.in. kuźnia i urządzenia naftowe). Na szczególną uwagę zasługuje architektura sakralna: siedemnastowieczny kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Mikołaja Cudotwórcy z Bączala Dolnego oraz cerkwie greckokatolickie – osiemnastowieczne: Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z Grąziowej i Cerkiew św. Onufrego Pustelnika z Rosolina oraz dziewiętnastowieczna Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z Ropek. Prócz wymienionych świątyń, warto odwiedzić również oddział terenowy Muzeum: Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego z 1659 roku, położoną na szczycie góry w miejscowości Ulucz, oddalonej o około dwadzieścia kilometrów od Sanoka.

Obiekty architektoniczne rozmieszczone są w odrębnych sektorach, z których każdy poświęcony jest innej grupie etnograficznej: Doliniakom, Pogórzanom i etnicznej: Łemkom, Bojkom. Celem takiego rozplanowania przestrzeni było wywołanie w zwiedzających wrażenia, że znajdują się we wsi jednej z wymienionych grup. Zgodnie z tym zamierzeniem, wykorzystano naturalne ukształtowanie terenu, lokalizując sektory łemkowski i bojkowski w części leśnej i górzystej, natomiast sektory Dolinian i Pogórzan na obszarach położonych niżej. Rozpoczęto również budowę sektorów dworskiego, małomiasteczkowego i naftowego. Ten ostatni, poświęcono gałęzi przemysłu, który narodził się na Podkarpaciu i szybko wtopił w krajobraz tutejszej wsi, a co ważniejsze, zadomowił w świadomości mieszkańców i wciąż postrzegany jest jako ważna część lokalnej tradycji.

Muzeum Budownictwa Ludowego powstało w 1958 roku, dzięki zaangażowaniu ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków, Jerzego Tura, oraz pierwszego dyrektora placówki, Aleksandra Rybickiego. Ogromny wkład mieli też członkowie Rady Naukowej: Roman Reinfuss, Ksawery Piwocki, Gerard Ciołek, Ignacy Tłoczek i Adam Fastnacht itd.. Wszyscy oni, uczestniczyli w powstawaniu pierwszego, tak dużego parku etnograficznego w Polsce. W przyszłości miał on stanowić wzór dla innych muzeów na wolnym powietrzu w kraju.

Dziś muzeum posiada bogate archiwum oraz specjalistyczną bibliotekę. Od początku swojego istnienia prowadziło działalność wydawniczą, w ramach której, do dziś ukazują się czasopisma: „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku” i „Acta Scansenologica”, a także publikacje o charakterze naukowym oraz popularnonaukowym. Przedmiotem zainteresowań badawczych Muzeum stały się grupy etnograficzne Bojków i Łemków (ludność ruska), Pogórzan (ludność polska) oraz Dolinian (polsko-ruska), zamieszkujące obszar południowo-wschodniej Polski. Region ten, od setek lat stanowił obszar pogranicza: geograficznego, państwowego, etnicznego i religijnego. Cechuje go nie tylko bogactwo, różnorodność, eklektyzm (np. w stylistyce przedstawień religijnych), ale również trudna historia. Wspomniane grupy (oraz Żydzi i Romowie/Cyganie) ucierpiały na skutek pierwszej i drugiej wojny światowej, a przymusowe przesiedlenia okresu powojennego (m.in. w ramach Akcji „Wisła” w 1947 roku oraz „zatrzymanie taborów” w 1964 roku), doprowadziły do trwałych przemian ludnościowych. Zaangażowanie muzealników pozwoliło uratować przed zniszczeniem domy, gospodarstwa, przedmioty pozostawione przez właścicieli, a także ocalić cenne cerkwie, ikony i utensylia liturgiczne. Tym sposobem, Muzeum zgromadziło w magazynach ponad trzydzieści jeden tysięcy artefaktów kultury ludowej, mieszczańskiej, dworskiej, sakralnej oraz judaiki prezentowane szerszej publiczności na wystawach czasowych.

Będąc w sanockim muzeum warto obejrzeć m.in. kolekcję ikon z okresu od XV do XX wieku. Kolekcja liczy ponad dwieście dwadzieścia sztuk i jest udostępniana zwiedzającym w ramach stałej wystawy pt. „Ikona karpacka”. Znajduje się ona w jednym z zabytkowych budynków (murowanym domu z Nowosiółek koło Baligrodu) w sektorze Dolinian. Ekspozycję, należącą do największych w Polsce, zaprojektowano w taki sposób, aby możliwe było przyjrzenie się przemianom stylistycznym i ikonograficznym sztuki sakralnej kościoła wschodniego w regionie. Prezentowane ikony zgromadzone zostały w latach 60. XX wieku.

Magdalena Zatorska

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

    PARK ETNOGRAFICZNY
    ul. Rybickiego 3
    38-500 Sanok
    www.mblsanok.pl

    ODDZIAŁ TERENOWY: CERKIEW W ULUCZU
    Ulucz 16
    36-204 Dydnia

    mail: brak danych
  • Dane kontaktowe tel.

    +48 013 463 09 04

    +48 013 463 09 34

    +48 013 493 01 77

2. Dostępność

  • Godziny otwarcia

    MUZEUM CZYNNE CAŁY ROK 7 DNI W TYGODNIU

    • od 1 do 30 kwietnia 9:00-16:00
    • od 1 maja do 30 września 8:00-18:00
    • od 1 do 31 października 8:00-16:00
    • od 1 listopada do 31 marca 9:00-14:00

    WYSTAWY CZYNNE W GODZINACH PRACY MUZEUM Z WYŁĄCZENIEM PONIEDZIAŁKÓW od 1 maja do 31 października (przy sprzyjającej pogodzie bywają udostępniane również w czasie ferii zimowych)

  • Ceny biletów

    • poniedziałki 8:00-11:00 wstęp bezpłatny
    • pozostałe dni tyg. dorośli 10 zł
    • młodzież 6 zł
    • W przypadku grup szkolnych opiekunowie nie płacą za bilety wstępu

    PRZEWODNIK

    • w języku polskim (grupa 20 - osobowa) 35 zł
    • w języku obcym (grupa 20 - osobowa) 45zł

    W przypadku grup powyżej 20-tu osób za każdą dodatkową dopłata 50 gr.

    Jeden przewodnik może oprowadzać grupę maksymalnie 30-to osobową.

    Zwiedzanie wnętrz – tylko z przewodnikiem.

    KASA, REZERWACJA PRZEWODNIKÓW

    tel.: +48 013 463 16 72

    e-mail: skansen@mblsanok.eu

  • Uwagi o dostępności

    Na teren Parku Etnograficznego można wchodzić ze zwierzętami.

    Parking na ok. 100 samochodów - przed bramą Parku Etnograficznego.

    Stojak na rowery - przed budynkiem recepcyjnym.

    Osoby niepełnosprawne – zależnie od stopnia niepełnosprawności przy deszczowej pogodzie ze względu na ukształtowanie terenu Parku mogą mieć utrudniony dostęp.

3. Oferta kulturalno-rozrywkowa

    Muzeum posiada doskonałe warunki dla przeprowadzania plenerowych imprez. Dysponuje zadaszoną estradą (wraz z garderobą) o powierzchni 120m2. Zadaszona widownia liczy ok. 1500 miejsc. Możliwe jest wynajęcie estrady na imprezy zamknięte.

    W budynku recepcyjnym Parku Etnograficznego mieści się Galeria „U Tesi”. Właściciele we współpracy z władzami Muzeum oferują przejażdżki bryczką/kuligi po Parku wraz ze zwiedzaniem i ogniskiem dla szkół i grup zorganizowanych. Istnieje również możliwość skorzystania z oferty przez osoby indywidualne, a także wynajęcie bryczki weselnej. Ceny do uzgodnienia pod numerem telefonu: 0-692 412 605.

    GALERIA „U TESI”

    adres: ul. Rybickiego 3,

    38-500 Sanok

    tel.: (013) 46 42 530

    tel. kom.: 0 692 412 605

    e-mail: galeria.u.tesi@interia.pl

  • Lekcje muzealne

    brak danych

  • Zwierzęta

    brak danych

  • Pamiątki

    brak danych

  • Sesje zdjęciowe

    brak danych

  • Posiłek regionalny

    Na placu przed wejściem do Parku, w zabytkowym spichlerzu z 1732 roku znajduje się Gospoda „Pod Białą Górą” serwująca pyszne potrawy regionalne w przystępnych cenach. Aranżacja wnętrza nawiązuje do wnętrz obiektów architektonicznych znajdujących się na terenie Parku Etnograficznego.

  • Atrakcje dla dzieci

    brak danych

  • Atrakcje w okolicy

    brak danych

4. Imprezy

Odbywają się tu imprezy plenerowe, w tym organizowane cyklicznie w okresie maj/czerwiec: Jarmark Folklorystyczny i festiwal Eurofolk. Mają one na celu popularyzację muzyki ludowej, zarówno tradycyjnej jak i przetworzonej. Występom zespołów folklorystycznych towarzyszą m.in. pokazy tradycyjnego rzemiosła i degustacje potraw przygotowanych przez Koła Gospodyń Wiejskich z gmin powiatu sanockiego. Park Etnograficzny można wtedy zwiedzać nieodpłatnie.

5. Dojazd

    Do Sanoka możemy dostać się samochodem, pociągiem lub autobusem; bogata jest również oferta przewoźników prywatnych. Sanok ma bardzo dobre połączenia z takimi miastami jak: Krosno (ok. 40km), Przemyśl (ok. 70km), Rzeszów (ok. 75km).

    Dojazd do Parku Etnograficznego z centrum Sanoka zajmuje około 5 minut.

    Można również skusić się na trzydziestominutowy spacer. Park Etnograficzny znajduje się około 1,5km od centrum miasta. Po wyjściu z dworca kolejowego skręcamy w lewo i wychodzimy w ulicę Jagiellońską, która prowadzi do Rynku. Tam warto zajrzeć do kościoła franciszkanów. Następnie należy minąć zamek i cerkiew prawosławną, zejść w stronę Sanu i iść wzdłuż rzeki, przejść przez most, skręcić w prawo i iść wzdłuż oznaczeń kierujących na muzeum.

    Na trasie z centrum miasta do Parku jeżdżą również autobusy miejskie. Przy dworcu należy wsiąść w autobus „0”.

  • Własnym samochodem

    brak danych

  • Pociągiem

    brak danych

  • PKSem

    brak danych

  • Prywatnymi busami

    brak danych

6. Baza noclegowa

    W okolicznych miejscowościach – liczne gospodarstwa agroturystyczne. W samym Sanoku mamy bardzo bogatą bazę noclegową, liczne pensjonaty, hotele, kwatery prywatne, a także pola namiotowe i schronisko. Piękny rynek oraz zaplecze gastronomiczne w postaci restauracji i kafejek.

    Więcej na:

    • Podkarpacki Portal Turystyczny http://www.epodkarpacie.com/
    • Portal Bieszczadzki – Twoje Bieszczady http://www.twojebieszczady.pl/

  • Agroturystyka

    brak danych

  • Schronisko

    brak danych

  • Pola namiotowe

    brak danych

  • Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe

    brak danych

  • Sale konferencyjne

    brak danych

7. Działalność naukowo-badawcza

Muzeum od początku swojego istnienia prowadziło działalność wydawniczą, w ramach której do dziś ukazują się czasopisma: „Materiały MBL w Sanoku” (wydawane od 1964 roku) i „Acta Scansenologica” (wydawane od 1980 roku), a także publikacje o charakterze naukowym oraz popularnonaukowym, w tym przewodniki, katalogi, foldery. Przedmiotem zainteresowań badawczych Muzeum stały się grupy etnograficzne Bojków i Łemków (ludność ruska), Pogórzan (ludność polska) oraz Dolinian (polsko-ruska), zamieszkujące obszar południowo-wschodniej Polski.

Archiwum MBL liczy:

  • 170 tys. jednostek katalogowych
  • 80 tys. Zdjęć (od końca XIX w. do czasów współczesnych)
  • Biblioteka naukowa 21 tys. woluminów

8. Informacje dodatkowe

  • Ciekawe linki

    • U Tesi – galeria mieszcząca się w budynku recepcyjnym Parku Etnograficznego http://www.utesi.pl/
    • Podkarpacki Portal Turystyczny http://www.epodkarpacie.com/
    • Portal Bieszczadzki – Twoje Bieszczady http://www.twojebieszczady.pl/

skanseny.net





Więcej zdjęć

 

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS