Muzeum Wsi Kieleckiej – Park Etnograficzny w Tokarni powołano w 1976 roku, a zaczęło funkcjonować od 1977 roku. Jest realizacją założeń naukowych etnografa i znawcy tradycyjnej kultury ludowej profesora Romana Reinfussa. Jego zamierzeniem było odtworzenie typowego układu osadniczego wiosek z różnych subregionów Kielecczyzny: Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżyny Sandomierskiej i Niecki Nidziańskiej. Na terenie o powierzchni 65 ha zgromadzono 38 obiektów, które obrazują układ przestrzenny wsi: kształt zagród, ogrodzenia, małą architekturę. W niemal każdej chałupie możemy podglądnąć, jak wyglądał kiedyś warsztat pracy tradycyjnego rzemieślnika, na przykład: stolarza, gonciarza czy plecionkarza. Pejzaż wiejski, zbliżony do tego z XVIII i XIX wieku uzupełniony jest obiektami przemysłu wiejskiego, takimi jak wiatraki i kuźnia, budynkami użyteczności publicznej (np.: szkoła, sklep), zabudowaniami dworsko-folwarcznymi, a także obiektami sakralnymi – takimi jak kościół i kapliczki. Dopełnieniem architektury drewnianej jest wspaniała przyroda i tradycyjne formy zieleni – m.in. przydomowe ogródki, które otaczają poszczególne grupy obiektów i oddzielają je od siebie. Wszystkie te elementy wzmagają wrażenie autentyczności i sprawiają, że zwiedzający mogą poczuć się tak, jakby znaleźli się w innej epoce. To dlatego Muzeum Wsi Kieleckiej może być atrakcyjnym miejscem nie tylko na niedzielne spacery. Jego niezwykłą scenerię należałoby polecić wszystkim tym, którzy chcieliby zaaranżować tu sesję zdjęciową, pragnęliby w drewnianym kościółku wziąć ślub czy w osiemnastowiecznym spichlerzu ze Złotej zorganizować przyjęcie weselne z noclegiem w specjalnie przygotowanym do tego celu zabytkowym ośmioraku przeniesionym z Rudy Pilczyckiej.

Muzeum jest jedną z najchętniej odwiedzanych atrakcji turystycznych województwa świętokrzyskiego. W 2008 roku odwiedziło je ponad 70 tysięcy osób. Na jego terenie znajduje się wiele cennych obiektów. Należy do nich między innymi unikatowa w skali kraju kieratowa dziewiętnastowieczna studnia dworska przeniesiona z Gór Pińczowskich. Jej podstawową funkcją było wydobywanie wody z głębokości około 70-76 metrów, ale wokół niej było miejsce nieformalnych spotkań i wymiany informacji pomiędzy mieszkańcami i pracownikami folwarku. Ta niezwykła budowla składa się ze studni głębinowej, kieratu obracanego przez konie oraz osłaniającego całą konstrukcję budynku, składającego się z kolei z połączonych ze sobą – czworoboku mieszczącego studnię i ośmioboku okrywającego kierat. Całość przykryta jest dachem pokrytym gontem. Warto też zajrzeć na ekspozycję dziewiętnastowiecznej apteki z małego miasteczka. Zobaczymy tam między innymi: amerykańską kasę sprowadzoną ze stanu Ohio, pigulnicę – urządzenie do robienia pigułek oraz urządzenie do lania świec, a także wiele innych dawnych przyrządów. Na zabytkowych meblach aptecznych przeniesionych z apteki z Buska-Zdroju ustawiono pojemniki, flasze i słoje do przechowywania leków. Kolor etykiet informował o sile działania danego leku. Ciekawy jest także sam budynek, w którym znajduje się ekspozycja aptekarska. Jest to bowiem dom organisty z Bielin, z początku XIX w. Wybudowany z drewna, a następnie oszalowany, szerokofrontowy z pięknym gankiem, kryty dachem dwuspadowym naczółkowym, przypomina swoją bryłą XIX w. dworki drobnoszlacheckie.

Muzeum Wsi Kieleckiej dysponuje także zespołem budownictwa sakralnego. Zwiedzający mogą podziwiać m.in. wspaniały kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Pocieszenia z Rogowa, wzniesiony z drewnianych bali w 1763 roku. Wewnątrz dech zapiera przepięknie polichromowany strop. Obok zaś znajduje się dziewiętnastowieczna drewniana dzwonnica z Kazimierzy Wielkiej. Jest też kamienna figura św. Jana Nepomucena. Ten czeski święty miał chronić pola i wsie Kielecczyzny przed powodziami, ale i suszą.

Muzeum jest także jedynym spadkobiercą prac słynnego rzeźbiarza ludowego Jana Bernasiewicza – twórcy „Ogrodu rzeźb”. Ekspozycja poświęcona jego twórczości oraz twórczości jego żony, poetki ludowej piszącej o rzeźbach męża, udostępniona jest zwiedzającym w zagrodzie z Bukowskiej Woli.

Ciekawymi obiektami prawie każdego Parku Etnograficznego są wiatraki. Także w Parku w Tokarni możemy je podziwiać. Szczególnie zaś, warto przyjrzeć się wiatrakowi z Grzmucina. Jest to bowiem wiatrak rolkowy tzw. paltrak. Można go obejrzeć nie tylko od zewnątrz, ale także od wewnątrz. Zwiedzający mają unikalną możliwość zobaczyć, jak wygląda mechanizm wiatraka, pozwalający na obracanie całego budynku w kierunku wiatru, a także jak działają żarna. Oprócz poltraka z Grzmucina, w muzeum znajdują się jeszcze dwa inne wiatraki, między innymi wiatrak holenderski ze słynnego, dzięki Przygodom Koziołka Matołka, Pacanowa.

Zgromadzone w Parku Etnograficznym w Tokarni budynki wyróżniają się dachami krytymi gontem. Podczas gdy w innych regionach Polski gont był oznaką luksusu, na Kielecczyźnie, która była zagłębiem gonciarzy, był on powszechny.

Park Etnograficzny w Tokarni jest stale rozbudowywany. Ogromny teren przepięknie położony w dolinie Czarnej Nidy sprzyja planom rozwojowym. W ostatecznym kształcie muzeum ma liczyć 120 obiektów. Obecnie najnowszym nabytkiem jest plebania z Goźlic, znajdująca się w sektorze budownictwa małomiasteczkowego. W niedalekiej przyszłości ma zostać ona zaadoptowana do celów wystawowych i edukacyjnych. W najbliższym czasie planuje się także: rozbudowę ekspozycji sektora małomiasteczkowego, postawienie na terenie muzeum „nowej” karczmy, hotelu, sali konferencyjnej oraz przystani kajakowej nad rzeką i amfiteatru.

Muzeum Wsi Kieleckiej prowadzi także działalność naukowo-badawczą i wydawniczą. W archiwum i bibliotece muzealnej znajdują się bogate zbiory książkowe i filmowe, dokumentujące wszystkie wydarzenia, jakie miały miejsce w Muzeum od początku jego powstania. Placówka dysponuje także setkami cennych opracowań dotyczących obiektów architektury regionu i lokalnego rzemiosła. Biblioteka i archiwum są otwarte dla wszystkich zainteresowanych.

Park Etnograficzny w Tokarni warto odwiedzać przez cały rok, ponieważ każda pora roku nadaje temu miejscu niepowtarzalną aurę. Jednak szczególnie interesujący jest ten uroczy zakątek podczas jednej z cyklicznych imprez folklorystycznych, takich jak: Świętokrzyski Jarmark Folklorystyczny, Święto Chleba, czy Hubertus Świętokrzyski. Ponadto kieleckie muzeum jest doskonałym miejscem na organizację różnego rodzaju spotkań, sympozjów i imprez. Muzeum oferuje nie tylko lekcje muzealne i wynajem sal na różnego rodzaju okazje, ale także organizuje kuligi, spotkania biesiadne i wesela, na których podawane są tradycyjne regionalne potrawy.

Joanna Kowal i Łukasz Sikorski

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

MUZEUM WSI KIELECKIEJ W TOKARNI
Tokarnia 303
26-060 Chęciny
tel: 0 41 315 41 71

poczta@mwk.com.pl
• Dane kontaktowe

  tel: 0 41 315 41 71

  www.mwk.com.pl