Skanseny
 

Zagroda Kurpiowska w Kadzidle, Oddział Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce


W maju 1991 roku, jako filię Muzeum Okręgowego w Ostrołęce, udostępniono do zwiedzania Zagrodę Kurpiowską w Kadzidle. Jest to jedno z najmniejszych muzeów na wolnym powietrzu w Polsce. Na obszarze 1,5 ha zgromadzono obiekty charakterystyczne dla tradycyjnego budownictwa drewnianego z terenu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej z przełomu XIX i XX wieku. Trzy chałupy, spichlerz podcieniowy zwany świronkiem, drewutnia, stodoła, w której usytuowane są: wozownia i warsztaty stolarski i bednarski, olejarnia, a także maneż. Wyposażenie Zagrody stanowią sprzęty używane na Kurpiach w okresie dwudziestolecia międzywojennego XX w..

Dziedzictwo kulturowe Kurpiowszczyzny to bogactwo wielu interesujących elementów, które decydują o tożsamości kulturowej tego regionu. Tradycyjne kurpiowskie budownictwo drewniane, stanowi pierwszy wyróżnik niepowtarzalnych cech dziedzictwa kultury materialnej regionu. Chata kurpiowska była usytuowana zwykle bokiem, tzw. wzdłuż ścian – szczytów, do drogi. Ściana ta była szalowana i podzielona na dwie części: dolna miała szalowanie z pionowych desek, górna zaś z desek ułożonych w różne desenie (na krzyż, w romby, trójkąty itd.). Bardzo często szczyt był lekko nadwieszony, co uzyskiwano przez nałożenie na ostatnie belki szczytowe pierwszych krokwi. To miejsce było też zwykle akcentowane przez nabicie dodatkowej poziomej beleczki zwanej szczytówką. Była ona wycinana w różne formy geometryczne np. schodki, karbowania. Szczyty były obwiedzione dwoma deskami tzw. wiatrownicami, które wystawały ponad ich wierzchołek. Ich końce były zakończone ozdobnymi zacięciami w kształcie rogów, toporów, często z krzyżem pośrodku lub z chorągiewkami – nazywane je śparogami. Wzdłuż kalenicy dachu nakładano drewniane krzyżaki zwane koplinami, wystającymi ponad dach. Zdobione były także okna. Posiadały one okiennice z otworami w postaci serc oraz listwy nadokienne tzw. koruny, a każda była pięknie wycinana (miała różne wzory geometryczne, florystyczne, zoomorficzne, a także można w nich znaleźć motyw syreny).

Na szczególną uwagę zasługuje chałupa ze wsi Golanka wybudowana w początkach XIX w., ale w jej wnętrzu znajdziemy tradycyjny wystrój chaty kurpiowskiej z lat 20. XX wieku. Znajduje się tu m.in. łóżko przykryte różnokolorowymi kilimami, buronakami, tkanymi na miejscowych krosnach, ślaban – rozsuwana kurpiowska ława, a także drewniane skrzynie, pięknie malowane w motywy roślinne. Niejedna taka skrzynia dawniej skrywała uroczysty strój kurpiowski. Na ścianach głównie za łóżkiem, można podziwiać makatki z namalowanymi lub wyszytymi np. łabędziami. W tradycyjnej, dziewiętnastowiecznej chacie kurpiowskiej ściany były bielone. W okolicach świąt, głównie przed Bożym Narodzeniem ustrajano je jednobarwnymi wycinankami. Podobne były zawieszane wokół obrazów świętych, czy ustawionej w otoczeniu bibułkowych kwiatków Pasyjki.

Wycinanka to drugi po chałupie ze śparogami charakterystyczny element tradycyjnej kultury kurpiowskiej. Najpowszechniejszymi były dwa typy – gwiazda oraz leluja. Jednak najwcześniejsze wycinanki to wystrzygane ażurowe firanki i taśmy, służące do ozdabiania ram świętych obrazów.

Mówiąc o kulturze duchowej kurpiowszczyzny warto wspomnieć świętych patronów popularnych na terenie Puszczy Zielonej. Przed chatami, a także na terenie wsi pojawiały się rzeźby Chrystusa Frasobliwego oraz przedstawienia świętych, głównie Św. Jana Nepomucena, który ma pod opieką łąki, pola, zasiewy, chroni przed wylewem rzek i zbyt dużymi opadami; Św. Rocha chroniącego ludzi i zwierzęta przed zarazą. Św. Roch ma swoje święto 16 sierpnia – do dzisiaj jest to dzień, kiedy Kurpie wspominają cudowne ocalenie od zarazy i jedzą postną kolację, na której – wedle tradycji – podaje się ,,wodę pieprzową”.

Rok obrzędowy na terenie Puszczy Zielonej był pełen różnorodnych tradycji. W ostatnim tygodniu adwentu odbywało się rodzinne zdobienie izby – pojawiały się wówczas na nowo zrobione bibu³kowe kwiaty, wycinanki, ozdobne taœmy przyklejane do ram obrazów. Zawieszano pod sufitem/stropem nowe kierce – przestrzenne, geometryczne ozdoby wykonane z nanizanych na nitkę lub włóczkę słomek, nasion fasoli i grochu i pająki – ozdoby z pasków kolorowej bibuły, które rozchodzą się do krańców izby, przypominając w tym odnóża pająka. Przy okazji świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku nie mogło zabraknąć pieczywa obrzędowego zwanego nowe latko. Był to krążek, na którym ustawiano wylepione sylwetki gospodarza/gospodyni w otoczeniu drobiu: gęsi, kaczek, kur. Symboliczny krąg miał, według wierzeń ludowych, stanowić ochronę życia i gwarantować dobrobyt w domostwie i gospodarstwie. Wypiekano z ciasta chlebowego (gł. z żytniej mąki) także wyobrażenia zwierząt leśnych: jelenie, zające, a także zwierząt domowych: krowy, konie, kozy, barany, psy. Były to tzw. byśki. Figurki te były zawieszane na nitce u pułapu izby, jako znak pomyślności dla całej rodziny.

Niedziela Palmowa to natomiast dzień, kiedy w wielu parafiach na Kurpiowszczyźnie odbywa się konkurs na największą i najpiękniejszą palmę. Palmy są wysokie, nawet kilkumetrowe. Wykonywane są z pręta leszczynowego okręcanego zielonymi gałązkami np. bukszpanu, tui i przyozdabiane kwiatami z bibuły. Obok konkursowych – wysokich palm, można zobaczyć też mniejsze palmy – nawiązujące do tradycji dawnych Kurpi. Są to na ogół przewiązane wstążeczką gałązki wierzbiny, czarnej porzeczki, malin itp. Dawniej takie palmy były także używane jako atrybut przy odświętnym wypędzaniu bydła w trakcie uroczystości dnia św. Rocha. Palmę uderzano każde zwierzę, aby je uchronić od wszelkich nieszczęść.

Wizyta w Zagrodzie Kurpiowskiej w Kadzidle to pretekst, by poznać tajemnice kultury Kurpsiów, charakterystyczną architekturę ze śparogami czy strój ludowy. To także okazja, by poznać tradycyjne kulinaria regionu - m.in. rejbak wolkowski, żur kurpsioski, kapustę z kaszą, fafernuchy, chleb ziołowy na miodzie, psiwo kozicowe (jałowcowe) czy ciasto drożdżowe – łagodniak (wykopieniek). W okolicy nie brakuje bowiem mistrzów i mistrzyń kurpiowskiej kuchni, dzięki którym doznania wizualne uzupełnione zostaną doznaniami smakowymi.

Adam Wolszczak

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

    Zagroda Kurpiowska w Kadzidle
    Oddział Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
    ul. Trasa Mazurska 2
    Kadzidło
    www.muzeum-ostroleka.art.pl

    mail: brak danych
  • Dane kontaktowe

    tel. (029) 761 82 00

2. Dostępność

  • Godziny otwarcia

    Cały rok w od wtorku do niedzieli 10.00-17.00

  • Ceny biletów

    - bilet normalny 3 zł
    - bilet ulgowy 2 zł - spotkanie przy ognisku 50 zł
    - wynajęcie chałupy na godzinę 61 zł (druga godzina 36,60 zł, każda kolejna 24,40 zł)

  • Uwagi o dostępności

    Parking po dwóch stronach zagrody dla autokarów i samochodów osobowych.
    Rowery można zostawić przy płocie pod czujnym okiem pracownika muzeum

3. Oferta kulturalno-rozrywkowa

  • Lekcje muzealne

    Lekcja muzealna dla dzieci (nauka rzemiosła ludowego m.in. wykonywanie wycinanek i kwiatów z bibuły, wypiek pieczywa obrzędowego „Byski” i „Noweladka”) od grupy 40 zł.

  • Zwierzęta

    brak danych

  • Pamiątki

    brak danych

  • Sesje zdjęciowe

    Fotografowanie na całym terenie Zagrody Kurpiowskiej (plener) 61 zł.

  • Posiłek regionalny

    Jest możliwe zwiedzanie z poczęstunkiem regionalnych potraw - 6 zł od osoby

  • Atrakcje dla dzieci

    brak danych

  • Atrakcje w okolicy

    Kościół w stylu neobarokowym z 1883 roku, z liczącym ponad 300 lat renesansowym ołtarzem głównym, przeniesionym z bazyliki w Kodniu, ze wspaniałymi malowidłami oraz dużymi muszlami z Morza Śródziemnego, służącymi jako kropielnice przy wejściu głównym, ufundowanymi przez rodzinę Krasińskich.

    Izba Pamięci Czesławy Konopkówny w Kadzidle - poświęconą najsłynniejszej kurpiowskiej twórczyni ludowej.

    Rezerwat torfowiskowy Karaska i leśny "Podgórze". 

4. Imprezy

Wesele Kurpiowskie to impreza organizowana zawsze w trzecią niedzielę czerwca od 1994 roku. Od 2000 r. towarzyszy mu ogólnopolski przegląd zespołów weselnych, a od 2008 Międzynarodowy Przegląd Folklorystyczny. W 2009 roku odbył się z okazji Wesela Pierwszy Międzynarodowy Zjazd Kurpiów. Na ostatnim weselu wyjątkowo zamiast aktorów pojawiła się prawdziwa para młodych która zawarła sakrament małżeństwa. Sakramentalne „tak” na ślubnym kobiercu powiedzieli sobie Barbara Parzych z Wachu i Wiesław Malon z Siarczej Laki. Uroczystość zawsze odbywa się w kilku miejscach, zgodnie z przebiegiem tradycyjnego wesela na Kurpiach. Podczas widowiska uczestnicy i widzowie stają się gośćmi wesela, mogą skosztować potraw regionalnych oraz zatańczyć z nowożeńcami bawiąc się przy kurpiowskiej muzyce. Wydarzeniu towarzyszył Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny, podczas którego prezentują się co roku zespoły ludowe z Kurpiów i z całej Polski. W tym roku wystąpiły również zespoły z Bośni i Hercegowiny, Litwy, Rumunii i Ukrainy. W trakcie festiwalu nie brakuje atrakcji sportowych, jak: kula do zorbingu, rodeo na byku, strzelanie do celu, skoki na linie, turniej sumo, ścianka wspinaczkowa, most linowy, wioska indiańska, pokazy cyrkowe (szczudlarzy, połykaczy ognia, klownów). Impreza odbywa się pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Warsztaty etnograficzne „Ginące Zawody”odbywają się co roku na początku czerwca. W trakcie trwania warsztatów twórcy ludowi chętnie zdradzają techniki wykonywania kurpiowskich wycinanek z kolorowego papieru, wszelkich rodzajów kwiatów z bibuły oraz haftowania tradycyjnych wzorów. Dodatkowo każdy może usiąść za kołem garncarskim tworząc pod okiem mistrza piękne naczynia z gliny. Inni twórcy ludowi mogą nauczyć wszystkich chętnych obróbki lnu czy plecenia z korzeni sosny czy jałowca pięknych koszyków i naczyń. Dodatkową atrakcją stanowią wykonywane przez rzeźbiarzy kapliczki. Dzięki ich pracy w pniach drzew pojawiają się figury Jezusa Frasobliwego, Matki Boskiej, świętych Rocha czy Floriana. Młodzi jak i starsi mogą nauczyć się kurpiowskich tańców „konika” czy „fafura” pod okiem tancerzy z zespołu regionalnego z Kadzidła.

Niedziela Kadzidlańska we wrześniu - jedna z ważniejszych imprez gminy Kadzidło wywodzi się z uroczystości dożynkowych, które odbywały się od lat w tej miejscowości. Składanie symbolicznego wieńca i wystawa plonów zostały z czasem poszerzone o turnieje wsi - prezentacje różnorodnych osiągnięć poszczególnych wiosek gminy. Dużo zabawy i smakowanie regionalnych potraw tuż na zakończenie zbiorów.

5. Dojazd

  • Własnym samochodem

    Zagroda Kurpiowska w Kadzidle leży na trasie E53 pomiędzy Ostrołęką a Szczytnem, około 20 km za Ostrołęką. Dojazd samochodem: do Ostrołęki, następnie droga nr 53.

  • Pociągiem

    Pociągiem lub autobusem do Ostrołęki, następnie autobusem PKS z Ostrołęki.

  • PKSem

    PKS z Ostrołęki. Rozkład jazdy na www.pks.ostroleka.pl. Można też wybrać prywatnego przewoźnika.

  • Prywatnymi busami

    brak danych

6. Baza noclegowa

  • Agroturystyka

    • „Ewa”, Adam i Ewa Zebrowscy,
      Wieś Lipniki ul. Sierbińskiego 48, tel. (029) 772 61 10, 0604 589 356 e-mail: ewa@agroewa.pl, strona internetowa: www.agroewa.pl
    • „Ela” Elżbieta i Mirosław Zebrowscy
      Wieś Wydmusy kolo Myszyńca, tel. (029) 772 19 12, 0609 858 698, e-mail: agroela@o2.pl, strona internetowa: www.agroela.pl
    • Elżbieta i Andrzej Prusarczyk
      Wieś Tatary koło Kadzidła, tel. (029) 761 85 76, 0889 202 713
    • Agro „Pod Lipami” Bożena i Stanisław Ceberek
      Wieś Wydmusy kolo Myszyńca tel. (029) 772 13 76, 0693 151 338, e-mail agro@podlipami.net, strona internetowa: www.podlipami.net
    • Barbara Zakrzewska
      Wieś Serafin kolo Łysych, tel. (029) 594 05 92
    • Malz Elżbieta i Sławomir
      Wieś Laczki koło Łysych, tel. (029) 772 57 19, 0 502 816 461
    • Wiesława i Tadeusz Zadroga
      Wieś Laczki koło Łysych, tel. 0 502 182 876, 0 503 496 127
    • "U Anki i Zbyszka" Anna Narożna
      Nowogród ul. Nowa 3 tel. (086) 2175069
    • Kazimierz Śmiarowski
      Nowogród, ul. 11 listopada 62, tel. 505 453 770

  • Schronisko

    brak danych

  • Pola namiotowe

    brak danych

  • Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe

    • Hotel i Restauracja „Zbyszko”
      Nowogród, ul. Obrońców Nowogrodu 2 tel. (086) 217-55-18, www.zbyszko.com
    • Ośrodek wypoczynkowy „Energetyk”
      Jankowo Młodzianowo, tel. (029) 766-23-57, tel. (086) 217-55-09

  • Sale konferencyjne

    brak danych

7. Działalność naukowo-badawcza

brak danych

8. Informacje dodatkowe

skanseny.net





Więcej zdjęć

 

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS